Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας – Obstructive Sleep Apnea

Το σύνδρομο αποφρακτικής  άπνοιας στον ύπνο (ΣΑΑΥ) είναι μία  πάθηση κατά την οποία διακόπτεται η αναπνοή λόγω απόφραξης των ανώτερων αεραγωγών. Η άπνοια είναι μια επικίνδυνη νόσος καθώς προδιαθέτει σε καρδιαγγειακά προβλήματα όπως έμφραγμα ή και εγκεφαλικό.

Πού οφείλεται;
Κατά τον ύπνο, οι ιστοί που αποτελούν τα τοιχώματα του στόματος και του φάρυγγα χαλαρώνουν. Σε κάποια άτομα χαλαρώνουν τόσο ώστε να εμποδίζουν τη ροή του αέρα προς τους πνεύμονες. Στα αρχικά στάδια παρατηρείται συνήθως ροχαλητό, αλλά όσο η απόφραξη παρατείνεται και επιδεινώνεται τότε παρατηρείται και άπνοια, διακοπή δηλ. της ροής του αέρα προς τους πνεύμονες. Η διακοπή της αναπνοής οδηγεί σε πτώση του οξυγόνου στο αίμα, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε αφύπνιση και σε αποκατάσταση της αναπνοής. Το άτομο όμως ξανακοιμάται με επακόλουθο ένα καινούριο κύκλο άπνοιας-υποξυγοναιμίας-αφύπνισης.

Όταν διακόπτεται πλήρως η ροή του αέρα προς τους πνεύμονες τότε το φαινόμενο ονομάζεται άπνοια, όταν όμως παρατηρείται μείωση της ροής τότε ονομάζεται υπόπνοια. Εκτός από τις αποφρακτικές (obstructive) άπνοιες υπάρχουν επίσης οι κεντρικές (central), οι μικτές (mixed) και οι σύνθετες (complex) άπνοιες, οι οποίες πολλές φορές συνυπάρχουν ή μεταπίπτει η μία στην άλλη.

Το ΣΑΑΥ παρουσιάζει μερική αλληλεπικάλυψη με δύο άλλα σύνδρομα, το σύνδρομο αντιστάσεων ανώτερων αεραγωγών (Upper Airways Resistance Syndrome, UARS) και το Σύνδρομο Ανήσυχων Άκρων (Restless Leg Syndrome, RLS). Το σύνδρομο πολλές φορές συνδυάζεται με το σύνδρομο παχυσαρκίας-υποαερισμού (Obesity hypoventilation syndrome, σύνδρομο Pickwick).

Το UARS οφείλεται σε αυξημένες αντιστάσεις της μύτης και του στοματοφάρυγγα (πχ λόγω σκολίωσης ρινικού διαφράγματος) και χαρακτηρίζεται από την παρουσία ροχαλητού, αφυπνίσεων (Respiratory Effort Related Arousals, RERAs) και την απουσία άπνοιας. Το RLS χαρακτηρίζεται από την παρουσία στη μελέτη ύπνου περιοδικών κινήσεων των κάτω άκρων (Periodic Leg Movements, PLM).

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;
Άτομα με στενή δίοδο του στοματοφάρυγγα παρουσιάζουν αρκετά συχνά άπνοια στον ύπνο. Γενικά, παχύσαρκα άτομα,  κυρίως άντρες, με μικρό μήκος και μεγάλη περιφέρεια λαιμού είναι αυτοί που συνήθως παρουσιάζουν το σύνδρομο. Επίσης η παρουσία υπερτροφικών αμυγδαλών και η εσοχή της κάτω γνάθου αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες. Σημειώνεται επίσης πως το σύνδρομο προσβάλλει και παιδιά.

Άτομα τα οποία παρουσιάζουν σκελετικές παραλλαγές – ανωμαλίες των οστών της γνάθου όπως οπισθογναθισμό ή υπερσύγκλειση (overbite), παρουσιάζουν συχνότερα ροχαλητό και άπνοια. Οι παραλλαγές αυτές γίνονται εύκολα αντιληπτές σε πλάγια κεφαλομετρική ακτινογραφία και σε απλή απεικόνιση της οδοντικής σύγκλεισης.

Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα οφείλονται κυρίως στην κακή ποιότητα του ύπνου. Ο ασθενής νιώθει κουρασμένος κατά την πρωινή έγερση και η ημερήσια υπνηλία αποτελεί το κύριο σύμπτωμα. Παρατηρούνται επίσης διαταραχές μνήμης, προσοχής, αλλαγές στην προσωπικότητα (πχ ευερεθιστότητα), αλλά και προβλήματα στη σεξουαλικότητα. Ο Βρουξισμός (κοινώς το τρίξιμο δοντιών) είναι ένα άλλο σύμπτωμα της άπνοιας. Είναι  ακούσια περιαγωγική κίνηση της κάτω γνάθου. Ο βρουξισμός συχνά υποτιμάται και αξιολογείται ως μια αθώα ή  ενοχλητική συνήθεια αλλά πολλές φορές υποκρύπτει άπνοια και για αυτό δεν πρέπει να υποτιμάται.

Τί επιπτώσεις μπορεί να έχω;
Άτομα με ΣΑΑΥ παρουσιάζουν, λόγω της ημερήσιας υπνηλίας, αυξημένες πιθανότητες για ατυχήματα (όπως οδικά ή εργατικά). Το σύνδρομο άπνοιας αποτελεί ισχυρό και ανεξάρτητο παράγοντα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων όπως αρτηριακή ή πνευμονική υπέρταση, αρρυθμίες, έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο κοκ. Όταν ο πάσχων παρουσιάζει συγχρόνως και Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) τότε οι κίνδυνοι αυτοί αυξάνονται ακόμη περισσότερο.

Πώς μπορώ να το διαγνώσω;
Οι πρώτες ενδείξεις έρχονται κυρίως από τον/την σύντροφο, είτε λόγω του ροχαλητού είτε λόγω της ανησυχίας που προκαλούν οι άπνοιες. Το επόμενο βήμα είναι η επίσκεψη σε ειδικό πνευμονολόγο ο οποίος θα εξετάσει τον ασθενή και θα κρίνει κατά πόσο ο ασθενής μπορεί να πάσχει ή όχι από ΣΑΑΥ. Η καλύτερη και πιο ολοκληρωμένη μέθοδος όμως είναι η μελέτη ύπνου (Sleep Study) η οποία μας δίνει ανάμεσα σε άλλα το δείκτη άπνοιας-υπόπνοιας (Apnea-hypopnea index, ΑΗΙ).

Η αντιμετώπιση και θεραπεία του συνδρόμου αποφρακτικής άπνοιας είναι σύνθετη και πολυπαραγοντική ανάλογα με την αιτιολογία.

Obstructive Sleep Apnea (OSA) is a common disorder where you are unable to get enough air into your lungs. During apneas your breathing stops (apnea) or gets shallow (hypopnea) and normal breaths resume with a snort or choking sound. Each pause lasts 10 – 60 seconds and may occur 10 to 50 times or more an hour. People with sleep apnea often snore, but not everyone who snores has sleep apnea. Besides obstructive apneas there are also central, mixed and complex apneas.

The amount of oxygen in blood usually drops during apneas and that may cause, in the longtime, heart and brain damage. Low oxygen in blood also results in frequent awakenings and interrupted sleep which causes drowsiness during the day. Because of daytime sleepiness, people with OSA are at higher risk for car crashes, work-related accidents, heart attack and strokes.

What Is Sleep Apnea? from American Sleep Apnea Association on Vimeo.

OSA usually overlaps with  two other syndromes: Upper Airways Resistance Syndrome, (UARS) and Restless Leg Syndrome (RLS). UARS is characterized from the absence of apneas and the presence of snoring and Respiratory Effort Related Arousals (RERA) which also result in daytime Sleepiness. RLS is characterized from the presence of Periodic Leg Movements (PLM).

The diagnosis of OSA is made with a sleep study (Polysomnography) where the apnea/hypopnea index is measured, that is the average number of apneas and hypopneas per hour.

Epoch from a sleep study in a patient with OSA. Obstructive mixed and central apneas are present

The treatment of OSA is with the use of non-invasive ventilation and a CPAP (Continuous positive airway pressure) device. Uvulopalatopharyngoplasty (UPPP) and mandibular repositioning devices should also be considered in some patients.